Cơ hội lớn

Theo nhận định của các chuyên gia, với lộ trình cam kết giảm thuế phổ biến từ 3 đến 7 năm cho gần 100% dòng thuế XK từ Việt Nam sang EU các ngành hàng XK chủ lực của Việt Nam như nông sản, dệt may, giày dép sẽ được hưởng lợi lớn.

Cụ thể, đối với ngành da giày, theo ông Diệp Thành Kiệt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam (Lefaso), với lộ trình giảm thuế về 0% sau 7 năm, trong đó ước có trên 37% số dòng sản phẩm da giày sẽ được áp dụng mức 0% ngay khi EVFTA có hiệu lực, sẽ góp phần tạo cú hích cho các DN trong ngành này. Riêng túi xách sẽ hưởng lợi ngay, do thuế được giảm về 0% ngay khi FTA đi vào thực thi. Trong năm 2018, thị trường EU chiếm khoảng 29% trong tổng kim ngạch XK 16 tỷ USD của ngành da giày. Do đó, ngay sau khi EVFTA được thực thi, tăng trưởng xuất khẩu của ngành này vào thị trường EU dự báo sẽ vượt trên 12%/năm trong năm đầu tiên và sẽ tăng trên dưới 10% vào những năm tiếp theo.

Đối với ngành dệt may, theo nhận định của Bộ Công Thương, ngay khi EVFTA chính thức có hiệu lực, dệt may sẽ là ngành hàng được hưởng lợi nhiều nhất, theo đó trong vòng 7 năm mức thuế hiện hành (15%) sẽ được xoá bỏ dần về 0%. Một điều đáng chú ý là nếu như trong CPTPP quy tắc xuất xứ “từ sợi trở đi” được coi là thách thức với hàng dệt may thì tại EVFTA quy tắc này chỉ áp dụng từ vải. Tức là, vải áp dụng cho hàng dệt may XK sang EU chỉ cần đáp ứng điều kiện sản xuất tại Việt Nam. Đặc biệt, với nguyên tắc “cộng gộp xuất xứ” thì chỉ cần nguyên liệu của sản phẩm dệt may của Việt Nam được NK từ các nước đã có hiệp định song phương với EU (điển hình như Hàn Quốc) thì thành phẩm XK sang châu Âu vẫn được áp dụng ưu đãi từ EVFTA.

Hiệp hội Dệt may Việt Nam cũng nhận định, EVFTA sẽ tạo ra động lực cho hoạt động XK của ngành dệt may sang thị trường EU. Trong năm 2018, ngành dệt may XK 36 tỷ USD, nhưng XK sang EU chỉ đạt hơn 4 tỷ USD. Với thị trường EU, từ trước tới nay, thị phần của ngành dệt may Việt Nam còn hạn chế do đơn hàng còn nhỏ, mẫu mã thay đổi liên tục nên DN chưa quan tâm nhiều. Tuy nhiên, với động lực cắt giảm thuế quan, ngành dệt may kỳ vọng sẽ đẩy mạnh XK sang thị trường này.

Còn nhiều thách thức

Cơ hội tuy lớn nhưng để tận dụng được lợi thế từ EVFTA, ngành dệt may và da giày cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức. Theo phân tích của Công ty CP Chứng khoán Bảo Việt (BVSC), đối với ngành dệt may để có thể được giảm thuế theo quy định tại hiệp định, các sản phẩm phải tuân thủ chặt chẽ các quy tắc về xuất xứ, thỏa mãn 2 điều kiện là vải sử dụng để tạo ra thành phẩm phải có xuất xứ từ Việt Nam hoặc EU và việc cắt và may phải được thực hiện tại Việt Nam hoặc EU. Do vậy, mặc dù quy tắc xuất xứ trong EVFTA có lỏng hơn so với CPTPP nhưng vẫn đặt ra nhiều thách thức cho các DN dệt may của Việt Nam. Nguyên nhân là do phần lớn các DN Việt Nam vẫn đang chỉ thực hiện công đoạn may cắt chứ chưa sản xuất vải và sợi.

Thêm vào đó, nguyên liệu (vải) mà các DN dệt may Việt Nam đa phần có xuất xứ từ Trung Quốc và Đài Loan – là những nước chưa có hiệp định FTA với EU. Do vậy, để có thể tối đa hóa lợi ích được từ EVFTA, cần chú trọng phát triển ngành công nghiệp dệt và công nghiệp phụ trợ ngành dệt may nhằm cung cấp nguyên vật liệu cho các doanh nghiệp may – cắt.

Thêm vào đó, cần phải tăng cường việc sử dụng vải có xuất xứ từ Hàn Quốc sớm để có thể tận dụng được lợi ích từ hiệp định EVFTA trong khi ngành công nghiệp phụ trợ chưa phát triển kịp. Ngoài ra, các DN có thể tận dụng việc hiệp định EVFTA ký kết và NK các nguyên vật liệu (đặc biệt là vải) có xuất xứ từ châu Âu, qua đó nâng cao giá trị và chất lượng của sản phẩm.

Đối với ngành giày dép, trong nhiều năm, EU luôn là thị trường XK giày dép lớn nhất của Việt Nam. Trong EVFTA, EU cam kết loại bỏ thuế NK ngay khi Hiệp định có hiệu lực cho 37% số dòng thuế ngành giày dép. Số còn lại sẽ được xóa bỏ thuế NK theo lộ trình từ 3 đến 7 năm. Tuy nhiên, tương tự như nhóm ngành dệt may, nhóm sản phẩm giày dép được EU cam kết loại bỏ thuế ngay là các sản phẩm mà Việt Nam ít gia công hoặc XK vào EU. Do đó, Việt Nam dự kiến sẽ ít được hưởng lợi từ nhóm cam kết này.

Với nhóm sản phẩm EU cam kết loại bỏ thuế theo lộ trình từ 3-7 năm bao gồm phần lớn các sản phẩm giày dép mà Việt Nam đang XK sang EU. Hiện tại, nhóm này đang được hưởng mức thuế ưu đãi trung bình là 3-4% theo Quy chế ưu đãi thuế quan phổ cập GSP. Khi EVFTA có hiệu lực, GSP sẽ tự động chấm dứt, các mức thuế NK đối với giày dép sẽ giảm dần đều xuống 0% tính từ mức MFN (khoảng 12,4%) theo lộ trình 3- 7 năm.

Như vậy, trong một vài năm đầu thực hiện EVFTA, phần lớn các sản phẩm giày dép sẽ không được hưởng lợi từ EVFTA, thậm chí là bị ảnh hưởng bất lợi (do mức thuế giảm dần đều từ mức 12,4% vẫn sẽ cao hơn mức 3-4% theo GSP).